Những Trận Động Đất Lớn Nhất Thế Giới

Các tòa nhà ở Wajima trở thành đống đổ nát do hỏa hoạn bùng phát sau trận động đất - Ảnh: THE ASAHI SHIMBUN

Tại sao lại có nhiều dư chấn đến vậy?

Nhà địa chấn học Aitaro Kato tại Đại học Tokyo cho biết trận động đất mạnh 7,6 độ ở Ishikawa hôm 1-1 có lẽ bắt nguồn từ một đứt gãy dài 150km bên dưới bán đảo Noto.

Theo ông Kato, vết nứt khổng lồ này thuộc loại đứt gãy ngược, xảy ra khi một phiến đá di chuyển lên trên một phiến đá khác. Nhưng ông nghi ngờ rằng nhiều đứt gãy bên trong mảng có thể đã gây ra dư chấn sau trận động đất lớn hơn.

Các nghiên cứu đã chỉ ra: chất lỏng nằm sâu bên trong vỏ Trái đất cũng có thể gây động đất ở Ishikawa. Ông Hiramatsu giải thích: khi những chất lỏng này tràn qua lớp vỏ, chúng có thể làm suy yếu vùng đứt gãy và khiến nó trượt đi, dẫn đến một loạt dư chấn sau một trận động đất chính.

Tuy nhiên, loạt dư chấn khiến các đội cứu hộ gặp khó khăn trong việc giải cứu những người bị mắc kẹt dưới đống đổ nát của các tòa nhà bị sập. Chúng còn có thể gây thêm thiệt hại cho các công trình vốn đã yếu đi.

Ông Adam Pascale, nhà địa chấn học tại Trung tâm Nghiên cứu địa chấn ở Melbourne, Úc, nói dư chấn là một trong những mối nguy hiểm lớn nhất vào thời điểm này ở Nhật.

Tần suất các dư chấn dự kiến giảm trong những ngày tới, nhưng cũng có thể sẽ xảy ra nhiều hơn, thậm chí khả năng sẽ lại có động đất mạnh 6 hoặc 7 độ. “Chúng ta cần phải chuẩn bị", ông Nishimura nói.

Mới nhất, vào sáng 3-4, đảo Đài Loan hứng chịu trận động đất mạnh 7,4 độ, với tâm chấn được xác định ở gần huyện Hoa Liên, nơi sinh sống của khoảng 300.000 người.

Đây là trận động đất mạnh nhất tại đảo Đài Loan trong 25 năm qua và tính đến nay đã khiến 9 người thiệt mạng, 50 người trên một chiếc xe buýt vẫn mất tích, trong khi hơn 900 người bị thương, theo Reuters.

Hình ảnh đổ nát sau trận động đất mạnh 7,4 độ ở Đài Loan hôm 3-4. Ảnh: New York Times

Lính cứu hỏa tại hiện trường một tòa nhà bị sập sau trận động đất ở Hoa Liên, Đài Loan hôm 3-4. Ảnh: Reuters

Ngoài ra, trận động đất này còn khiến hơn 100 tòa nhà bị hư hại hoặc sập một phần tại hòn đảo nơi có dân số khoảng 23 triệu người.

Cùng nhìn lại những trận động đất mạnh nhất ở Đài Loan theo tổng hợp của tờ New York Times (Mỹ):

Cục Quản lý Thời tiết Đài Loan cho biết vào tháng 4-1935 đã xảy ra trận động đất mạnh 7,1 độ gần bờ biển phía Tây hòn đảo khiến hơn 3.200 người thiệt mạng.

Hậu quả của thảm họa khi ấy còn khiến hơn 12.000 người bị thương, hơn 50.000 ngôi nhà bị phá hủy hoặc hư hại.

Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS) cho biết trận động đất mạnh 7,3 độ vào tháng 12-1941 ở phía Tây Nam Đài Loan đã khiến hàng trăm người thiệt mạng.

Đài Loan hứng liên tiếp 2 trận động đất

Trận động đất mạnh 7,6 độ ở Chi-Chi thuộc miền Trung Đài Loan đã cướp đi sinh mạng của gần 2.500 người vào tháng 9-1999.

Ngoài ra, hơn 10.000 người khác bị thương và hơn 100.000 ngôi nhà bị phá hủy hoặc hư hại.

Theo USGS và Cục Quản lý Thời tiết Đài Loan, trận động đất này xảy ra cách Đài Bắc hơn 140 km này là trận động đất kinh hoàng mạnh thứ 2 trong lịch sử hòn đảo.

Trận động đất mạnh 6,4 độ vào tháng 2-2016 đã khiến tòa chung cư 17 tầng ở khu Ngọc Tĩnh của TP Đài Nam, phía Tây Nam Đài Loan đổ sập và khiến ít nhất 114 người thiệt mạng.

USGS sau đó nói rằng 90 trận động đất có cấp độ tương tự hoặc lớn hơn xảy ra trong phạm vi 250 km tính từ vị trí trận động đất ở Ngọc Tĩnh trong 100 năm trước.

Tại sao Đài Loan thường xuyên hứng chịu động đất?

USGS giải thích sở dĩ Đài Loan thường xuyên hứng chịu động đất mạnh bởi hòn đảo "nằm trong khu vực kiến tạo phức tạp gần giao điểm của ba mảng kiến tạo chính: mảng Biển Philippine ở phía Đông và Đông Nam; mảng Á-Âu ở phía Bắc và phía Tây; mảng Sunda ở phía Đông và phía Đông nam.

Đài Loan còn nằm trong khu vực được gọi là Vành đai lửa (hay Vành đai lửa Thái Bình Dương) - một khu vực hình móng ngựa quanh Thái Bình Dương, nơi diễn ra hầu hết các trận động đất trên thế giới.

Khu vực này đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi động đất do sức căng tích tụ từ sự tương tác của hai mảng kiến tạo, mảng biển Philippine và mảng Á-Âu, có thể dẫn đến sự giải phóng đột ngột dưới dạng động đất.

USGS nhấn mạnh do vị trí đặc biệt kể trên nên các trận động đất từ trung bình đến lớn thường xuyên xảy ra ở Đài Loan. Ngoài ra, đặc thù địa hình miền núi của khu vực có thể làm mặt đất rung chuyển mạnh hơn, dẫn đến lở đất.

Nơi xảy ra động đất nhiều nhất thế giới

Nhật Bản là một trong những quốc gia thường xuyên xảy ra động đất nhiều nhất trên thế giới, vì nằm trên 4 mảng kiến tạo hội tụ và chúng liên tục cọ xát vào nhau.

Theo tạp chí khoa học Nature, khoảng 1.500 trận động đất tấn công đất nước này mỗi năm, mặc dù phần lớn đều nhẹ để có thể cảm nhận được.

Hầu hết các trận động đất lớn ở Nhật Bản đều do mảng Thái Bình Dương ngoài khơi bờ biển phía đông gây ra, nó trượt bên dưới một mảng khác.

Nhà địa chấn học Yoshihiro Hiramatsu tại Đại học Kanazawa ở Nhật Bản cho biết sự hút chìm này là động lực đằng sau trận động đất lớn nhất từng được ghi nhận ở Nhật Bản - trận động đất mạnh 9,1 độ tấn công vùng Tohoku vào năm 2011 và gây sóng thần lớn.

Ishikawa không xa lạ gì với các trận động đất, với hơn 500 trận xảy ra kể từ năm 2020.

Vào tháng 5-2023, Cơ quan Khảo sát địa chất Mỹ (USGS) đo được một trận động đất mạnh 6,3 độ làm rung chuyển khu vực và phá hủy hàng chục tòa nhà tại tỉnh này.

Thay vì xảy ra dọc theo ranh giới của một mảng kiến tạo, các trận động đất ở Ishikawa gây ra do các đứt gãy bên trong mảng kiến tạo, chúng chịu áp lực khi các mảng kiến tạo đẩy vào nhau.